Polska kuchnia od wieków była blisko związana z rytmem natury i dostępnością lokalnych produktów. Nasze babcie i prababcie gotowały z tego, co aktualnie rosło w ogrodzie lub było dostępne na lokalnym targu. W dzisiejszych czasach, kiedy supermarkety oferują praktycznie wszystkie warzywa przez cały rok, warto wrócić do sezonowego gotowania - dla zdrowia, smaku i środowiska.
Dlaczego warto jeść sezonowo?
Sezonowe warzywa mają wiele zalet:
- Są bardziej wartościowe - warzywa zbierane w naturalnym dla nich sezonie zawierają więcej witamin i składników odżywczych.
- Mają lepszy smak - dojrzewające naturalnie warzywa są po prostu smaczniejsze od tych dojrzewających w szklarniach lub podczas transportu.
- Są tańsze - ceny sezonowych warzyw są zazwyczaj niższe ze względu na ich obfitość.
- Są bardziej ekologiczne - kupowanie lokalnych, sezonowych warzyw pomaga zmniejszyć ślad węglowy związany z transportem żywności z odległych miejsc.
Kalendarz sezonowych warzyw w Polsce
Wiosna (marzec-maj)
- Nowalijki: rzodkiewka, szczypiorek, sałata, rukola
- Szparagi (maj)
- Młode ziemniaki (końcówka maja)
- Botwinka
- Rabarbar
- Szpinak
Lato (czerwiec-sierpień)
- Pomidory
- Ogórki
- Cukinia
- Bakłażan
- Papryka
- Fasolka szparagowa
- Młoda kapusta
- Kalafior
- Brokuł
- Kukurydza (sierpień)
Jesień (wrzesień-listopad)
- Dynia
- Kabaczek
- Bataty
- Buraki
- Marchew
- Seler
- Pietruszka
- Kapusta
- Brukselka
- Grzyby
Zima (grudzień-luty)
- Warzywa korzeniowe (przechowywane): marchew, pietruszka, seler, pasternak
- Kapusta kiszona
- Ogórki kiszone
- Ziemniaki (przechowywane)
- Cebula
- Czosnek
- Jarmuż (odporny na mróz)
Jak wykorzystać sezonowe warzywa w polskiej kuchni?
Wiosenne przepisy
Zupa szczawiowa z jajkiem
Czas przygotowania: 15 minut
Czas gotowania: 30 minut
Porcje: 4
Składniki:
- 1 pęczek szczawiu (lub 200 g mrożonego)
- 2 młode ziemniaki
- 1 marchewka
- 1 pietruszka
- 1/4 selera
- 1 mała cebula
- 1 ząbek czosnku
- 1,5 litra bulionu warzywnego
- 4 jajka
- 2 łyżki jogurtu naturalnego
- Sól i pieprz do smaku
- 1 łyżka posiekanego koperku
Przygotowanie:
- Warzywa (marchew, pietruszkę, seler, cebulę) obierz i pokrój w kostkę.
- W garnku zagotuj bulion, dodaj pokrojone warzywa i gotuj przez 15 minut.
- Dodaj obrane i pokrojone w kostkę ziemniaki, gotuj przez 10 minut.
- Szczaw dokładnie umyj, usuń twarde łodygi i posiekaj. Dodaj do zupy razem z posiekanym czosnkiem.
- Gotuj jeszcze 5 minut, dopraw solą i pieprzem do smaku.
- Podawaj z połówką ugotowanego na twardo jajka i łyżką jogurtu naturalnego, posypane koperkiem.
Letnie przepisy
Leczo z cukinii i papryki
Czas przygotowania: 20 minut
Czas gotowania: 25 minut
Porcje: 4
Składniki:
- 2 średnie cukinie
- 2 czerwone papryki
- 1 żółta papryka
- 3 pomidory
- 1 cebula
- 2 ząbki czosnku
- 1 puszka pomidorów krojonych
- 1 łyżeczka słodkiej papryki
- 1/2 łyżeczki ostrej papryki (opcjonalnie)
- 1 łyżeczka suszonego oregano
- 2 łyżki oliwy z oliwek
- Sól i pieprz do smaku
- Świeża bazylia do podania
Przygotowanie:
- Cukinię pokrój w półplasterki, papryki w paski, a pomidory w kostkę.
- Cebulę i czosnek drobno posiekaj.
- W dużym garnku lub głębokiej patelni rozgrzej oliwę, zeszklij cebulę i czosnek.
- Dodaj paprykę, smaż przez 5 minut.
- Dodaj cukinię i pomidory, smaż przez kolejne 5 minut.
- Dodaj pomidory z puszki oraz przyprawy, wymieszaj.
- Duś pod przykryciem na małym ogniu przez około 15 minut, aż warzywa będą miękkie, ale nie rozgotowane.
- Podawaj z kaszą jaglaną lub pełnoziarnistym pieczywem, posypane świeżą bazylią.
Jesienne przepisy
Kremowa zupa dyniowa
Czas przygotowania: 15 minut
Czas gotowania: 30 minut
Porcje: 6
Składniki:
- 1 kg dyni (waga po obraniu i usunięciu pestek)
- 2 marchewki
- 1 pietruszka
- 1 cebula
- 2 ząbki czosnku
- 1 jabłko
- 1 litr bulionu warzywnego
- 1 łyżeczka kurkumy
- 1/2 łyżeczki imbiru
- Szczypta cynamonu
- 200 ml mleka kokosowego
- 2 łyżki oliwy z oliwek
- Sól i pieprz do smaku
- Pestki dyni do posypania
Przygotowanie:
- Dynię, marchew, pietruszkę i jabłko obierz i pokrój w kostkę. Cebulę i czosnek posiekaj.
- W dużym garnku rozgrzej oliwę, zeszklij cebulę i czosnek.
- Dodaj dynię, marchew, pietruszkę i jabłko, smaż przez 5 minut, mieszając.
- Dodaj przyprawy: kurkumę, imbir i cynamon, smaż jeszcze 1 minutę.
- Wlej bulion, doprowadź do wrzenia, zmniejsz ogień i gotuj pod przykryciem przez 20 minut, aż warzywa będą miękkie.
- Zmiksuj zupę na gładki krem za pomocą blendera.
- Dodaj mleko kokosowe, wymieszaj i podgrzej (nie gotuj).
- Dopraw solą i pieprzem do smaku.
- Podawaj posypaną prażonymi pestkami dyni.
Zimowe przepisy
Bigos z kiszonej kapusty
Czas przygotowania: 30 minut
Czas gotowania: 2 godziny
Porcje: 8
Składniki:
- 500 g kapusty kiszonej
- 300 g chudego mięsa (np. indyka lub kurczaka) - opcjonalnie
- 200 g pieczarek
- 2 marchewki
- 1 pietruszka
- 1 cebula
- 2 ząbki czosnku
- 1 jabłko
- 100 g suszonych śliwek
- 2 łyżki koncentratu pomidorowego
- 2 liście laurowe
- 4 ziarna ziela angielskiego
- 1 łyżeczka kminu
- 1 łyżeczka słodkiej papryki
- 2 łyżki oliwy z oliwek
- Sól i pieprz do smaku
Przygotowanie:
- Jeśli używasz mięsa, pokrój je w kostkę i zamarynuj w przyprawach (sól, pieprz, papryka) przez 30 minut.
- Kapustę kiszoną odciśnij z nadmiaru soku i posiekaj. Jeśli jest bardzo kwaśna, możesz ją przepłukać wodą.
- Warzywa (marchew, pietruszka, cebula, czosnek) obierz i drobno pokrój. Pieczarki pokrój w plasterki, a jabłko w kostkę.
- W dużym garnku rozgrzej oliwę, zeszklij cebulę i czosnek.
- Jeśli używasz mięsa, dodaj je i smaż, aż się zrumieni.
- Dodaj pieczarki, smaż przez 5 minut.
- Dodaj marchew, pietruszkę i kapustę kiszoną, wymieszaj.
- Dodaj liście laurowe, ziele angielskie, kmin i paprykę.
- Wlej 1 szklankę wody, dodaj koncentrat pomidorowy, wymieszaj.
- Dodaj pokrojone jabłko i suszone śliwki.
- Duś pod przykryciem na małym ogniu przez około 1,5-2 godziny, od czasu do czasu mieszając. W razie potrzeby dodaj więcej wody.
- Dopraw solą i pieprzem do smaku.
- Podawaj z pieczywem pełnoziarnistym.
Wskazówki dotyczące zakupu i przechowywania sezonowych warzyw
- Kupuj lokalnie - odwiedzaj lokalne targi, bazary lub korzystaj z dostaw od lokalnych rolników.
- Sprawdzaj świeżość - świeże warzywa powinny być jędrne, mieć żywe kolory i przyjemny zapach.
- Przechowuj właściwie - różne warzywa wymagają różnych warunków przechowywania. Niektóre (jak pomidory) lepiej trzymać w temperaturze pokojowej, inne (jak sałata) w lodówce.
- Rozważ mrożenie - nadmiar sezonowych warzyw można zamrozić na późniejsze miesiące.
- Kiszenie i fermentacja - tradycyjne metody konserwacji, takie jak kiszenie kapusty czy ogórków, pozwalają cieszyć się wartościowymi produktami przez całą zimę.
Podsumowanie
Gotowanie z sezonowych warzyw to nie tylko powrót do tradycji naszych przodków, ale także świadomy wybór na rzecz zdrowia, smaku i środowiska. Polska kuchnia z jej bogactwem przepisów doskonale nadaje się do wykorzystania sezonowych darów natury. Zachęcamy do eksperymentowania z podanymi przepisami i dostosowywania ich do aktualnie dostępnych warzyw.
Pamiętaj, że najlepsze posiłki powstają wtedy, gdy używamy najlepszych, najświeższych składników. A te najłatwiej znaleźć właśnie w sezonie!
